muziek kleurt het leven
ze raakt hem aan, krachtig en beslist
ze raakt hem aan, alsof ze het al wist
een gevoelige snaar, hij trilt door de stilte
zwevend verdrijft hij de levenskilte
zuiver, zacht maar met kracht
klinkt muziek dag en nacht
muziek doet overleven
muziek klinkt in de nacht
daar, waar je het niet verwacht
cellosnaren vertellen van Bach
in de barakken brengen tranen verslag
geluiden sterven weg, een laatste noot
rondom is stilte, rondom is dood
het leven kleurt de muziek
muziek klinkt in hun oren
mensen kijken, kijken en horen
maar nooit zullen ze weten
wat zij nooit zal vergeten
het verdriet, de pijn, de eenzaamheid
gekerfd, verborgen in haar ziel, voor altijd
Verantwoording
Deze drie gedichten heb ik geschreven nadat ik het boek ‘De celliste van Auschwitz’ van Anita Lasker-Wallfisch heb gelezen. Zij schrijft hoe zij als jonge muzikante de kampen Auschwitz en Bergen-Belsen overleefde. Ik heb mij verplaatst in het leven van deze jonge celliste en daardoor komt het begrip ‘empathie’ naar mijn mening heel goed naar voren. In mijn gedichten komt assonantie naar voren maar ook alliteratie en eindrijm. Het thema van mijn bloemlezing is: muziek.
Nadat we de opdracht voor een bloemlezing kregen, ben ik gaan nadenken over een thema; muziek speelt een grote rol in mijn leven; binnen ons gezin is klassieke muziek niet weg te denken. Naast muziek mag ik ook heel graag lezen; ik ben erg geïnteresseerd in boeken met verhalen over de Tweede Wereldoorlog. Toen ik laatst met mijn ouders een synagoge bezocht, zag ik het boek ‘De celliste van Auschwitz’ liggen: ik moest het gewoon hebben! Ademloos heb ik het gelezen en ik ben nog steeds erg onder de indruk van de inhoud van het boek. Dit boek gaf mij zoveel inspiratie dat ik het gevoel kreeg: ‘hier moet ik iets mee doen’. Zo kwam ik op het idee om hierover mijn bloemlezing te gaan schrijven. Het eerste gedicht gaat over de periode uit het leven van de celliste vóór de oorlog, het tweede gedicht gaat over haar leven tijdens de oorlog en het laatste over haar leven ná de oorlog.
Vóór de oorlog 1925-1940
Vóór de oorlog was iedereen gelijk en werd gelijk behandeld. De joodse celliste dus ook: zij kwam uit een gewoon gezin, haar vader was advocaat en haar beide ouders waren muzikaal. Zo is zij ook in aanraking gekomen met klassieke muziek. Al jong begon ze met cello spelen en vanaf het begin bleek dat ze talent had; het leven lachte haar toe. Het eerste gedicht gaat over die beginperiode van de celliste: ze leert het instrument bespelen en vanaf het begin raakt ze elke snaar goed, het lijkt alsof ze weet dat later haar leven ervan af zal hangen. Klassieke muziek kan een mens diep raken, het verwarmt en verrijkt je leven; dat is iets wat ik zelf ook ervaar als ik musiceer.
Tijdens de oorlog 1940-1945
In 1942 worden haar ouders naar Polen gedeporteerd; zij zal hen nooit weerzien. In 1943 wordt zij met haar zus naar Auschwitz-Birkenau gedeporteerd. Zij vertelt aan degene die het kampnummer op haar arm tatoeëert dat ze cello speelt. Zo komt ze in het kamporkest dat 2x per dag moet spelen voor de medegevangenen: als ze vertrokken en terugkwamen van hun werk buiten het kamp. Ook trad het orkest op voor de SS. Het tweede gedicht gaat over die periode; door haar deelname aan het kamporkest weet zij aan de dood te ontkomen. Ze speelt om te overleven, terwijl er rondom haar steeds meer mensen overlijden.
Ná de oorlog
In 1945 wordt ze, samen met haar zus, bevrijd door de Britten. Ze emigreren naar Engeland en de celliste gaat verder in de muziek, ze heeft daar het ‘English Chamber Orchestra’ opgericht. Muziek heeft dus haar hele leven een grote rol van betekenis gespeeld. Het derde gedicht speelt zich af in het hier en nu; de celliste speelt zoals ze hoort te spelen. Krachtig en beslist, ze raakt elke snaar met gevoel. Diep in haar zit datverborgen geheim uit het verleden. Veel Joden kwamen om, zij kwam terug dankzij de muziek.
Sinds ik dit indrukwekkende boek heb gelezen, luister ik anders naar muziek, vooral naar Joodse muziek. Ik verdiep mij meer in de inhoud van een muziekstuk; wat wil de componist met dit stuk bereiken? In de periode dat ik bezig was met deze opdracht, hoorde ik tijdens een concert een prachtig Joods muziekstuk, gespeeld op een cello: ‘Kol Nidrei’. Het is een Joods gebed dat gaat over de vergeving van de zonden van het hele volk; dit gebed wordt nog elk jaar door de Joden op de avond van ‘Jom Kipoer’ (Grote Verzoendag) 3x opgezegd. Het stuk werd gespeeld door een jonge cellist en het was ontroerend mooi: gevoelig, krachtig en klagend…. voor mij was de cirkel toen rond.
Annemarijn Lagerburg