Titel: Is alles wat wij zien ook werkelijkheid?
Inleiding
Dagelijks nemen we als mens informatie in ons op; dat doen we met behulp van onze zintuigen. Vanaf onze babytijd leren we omgaan en vertrouwen op onze zintuigen. Eén van die zintuigen is ‘zien’: onze oogzenuw geeft de signalen door via een netwerk van zenuwen aan onze hersenen. Het echte zien vindt dus plaats achter in onze hersenen en vervolgens geven we dat een vorm of een naam. Je kunt dingen uiteraard van verschillende kanten bekijken en ieder mens ziet bekijkt het weer op zijn eigen manier. Daarbij is ook belangrijk hoe je opvoeding was, uit welk milieu kom je en welke ervaringen je al hebt gehad in je leven.
Er bestaat niet één werkelijkheid omdat iedereen de dingen anders waarneemt dan de ander:
‘'We zien dingen niet zoals ze zijn, maar we zien dingen zoals wij zijn’. (bron: Hoogervorst, D. (2015, 11 februari).
Werkelijkheid onder de mens
Bij het kijken naar mensen, vorm je je op het eerste gezicht al een beeld of zelfs een mening. Dat is gebaseerd op de buitenkant: als die buitenkant er mooi en succesvol uitziet, dan wordt dat gekoppeld aan de gedachte dat die persoon vast heel gelukkig zal zijn. Ziet iemand eruit als een zwerver, dan maak je daar liever geen contact mee. Maar: hoe zijn beide personen nu écht, hoe zijn ze in werkelijkheid? Wij houden ons vast aan dat plaatje van wat we zien maar is dat de werkelijkheid? Al op jonge leeftijd zie je dit ontstaan: kinderen die elkaar pesten, elkaar buitensluiten puur op basis van hoe zij naar die ander kijken en een beeld van en mening over hen vormen.
Werkelijkheid op internet en via social media
Ook via Internet en social media wordt de mens gemanipuleerd (misleid) bij het zoeken naar informatie. Bij het surfen op internet wordt er een profiel van je gemaakt op basis van de zoekgeschiedenis, e-mail, koopgedrag. Dit gebeurt ook bij het gebruik van Instagram, Snapchat en Facebook. Als je daarna weer iets gaat opzoeken op internet of je maakt gebruik van social media, wordt weggelaten wat níet bij jouw profiel past en daarin schuilt het gevaar. Een andere invalshoek of een kritisch artikel wordt weg gefilterd: dit wordt wel de ‘Filter Bubble’ genoemd. Een ‘Filter Bubble’ is een soort van informatieluchtbel waarin al jouw zoekgegevens in opgeslagen worden. Als je vervolgens weer iets op internet gaat zoeken, wordt er voor jou al informatie geselecteerd: je krijgt dus niet alles te zien, maar alleen dat wat bij jouw profiel past.
Werkelijkheid in het nieuws
Over het begrip ‘nepnieuws’ lees je de laatste tijd vaak iets. Media kunnen ons misleiden en de werkelijkheid kleuren; dit wordt soms zelfs bewust gedaan. Je moet je bij alle nieuws wat op welke manier ook bij je komt, je een aantal dingen afvragen: wie biedt het nieuws aan, wat is de bron, voor welke doelgroep is het bestemd, wat is de precieze boodschap en heeft de brenger van het nieuws er misschien voordeel bij? Door de hoeveelheid nepnieuws van de laatste tijd, zijn we steeds meer gaan geloven dat feiten ook maar een mening zijn. Door nepnieuws geloven mens soms waargebeurde zaken níet meer. Ze kunnen niet meer onderscheiden wat wel of níet waar is. Nepnieuws kan ook populair worden en als mensen dat nieuws veel gaan delen, treedt er een soort van waarheidseffect op. Uit onderzoek is gebleken dat met name jongeren niet goed kunnen inschatten wat nepnieuws is. De oorzaak hiervan is dat een bepaald onderdeel van de hersenen wat helpt bij het onderzoeken op het waarheidsgehalte van een bericht nog in ontwikkeling is bij jongeren. Jongeren weten dat er nepnieuws bestaat, maar ze kunnen het zelf nog niet goed inschatten.
Slot
Het is goed om ons te beseffen dat wat we dagelijks waarnemen met onze ogen door te zien, te lezen, te zoeken op het internet niet de werkelijkheid hoeft te zijn. Door alleen nog maar te kijken naar mensen vormt er zich al een beeld of mening in je hoofd. Grenzen tussen echt nieuws en nepnieuws verdwijnen; bij het lezen of zien van nieuws moeten we ons elke keer afvragen: is dat wat ik zie of lees de werkelijkheid? We moeten alert en kritisch zijn zodat we fake en werkelijkheid van elkaar leren onderscheiden. Vooral in het onderwijs moet hier aandacht voor zijn zodat jongeren leren hoe ze met media en nepnieuws om moeten gaan en leren beoordelen wat wél en niet werkelijkheid is.
Bronvermelding
Dijk, J. van. (2013, 24 september). Waarom wij ‘de werkelijkheid’ niet kunnen waarnemen. Geraadpleegd van http://www.omgevingspsycholoog.nl/waarom-wij-de-werkelijkheid-niet-kunnen-waarnemen/
Hoogervorst, D. (2015, 11 februari). De werkelijkheid bestaat niet: ‘We zien dingen niet zoals ze zijn’. Geraadpleegd van http://www.kidsenjongeren.nl/onderzoek/de-werkelijkheid-bestaat-niet/
Info Nu. (2009, 12 mei). De illusie van de realiteit. Geraadpleegd van http://wetenschap.infonu.nl/diversen/30104-de-illusie-van-de-realiteit.html
Mediawijsheid.nl. (z.j.). Invloed van de media. Geraadpleegd van https://www.mediawijsheid.nl/invloed-media/
NEMO Kennislink. (2017, 28 maart). Waarom trappen we in nepnieuws? Geraadpleegd van https://www.nemokennislink.nl/publicaties/waarom-trappen-we-in-nepnieuws
NOS, binnenland. (2016, 09 december). 'Jongeren herkennen geen nepnieuws en dat is gevaarlijk'. Geraadpleegd van http://nos.nl/op3/artikel/2147453-jongeren-herkennen-geen-nepnieuws-en-dat-is-gevaarlijk.html
Radar. (2016, 12 december). Hoe herken ik nepnieuws? Geraadpleegd van https://radar.avrotros.nl/hulp-tips/hulpartikelen/detail/hoe-herken-ik-nepnieuws/
Wijnberg, R. (2016, 16 augustus). Volkskrant Drostekrant: hoe media de werkelijkheid bepalen die ze in beeld brengen. Geraadpleegd van https://decorrespondent.nl/5105/volkskrant-drostekrant-hoe-media-de-werkelijkheid-bepalen-die-ze-in-beeld-brengen/130841150-bcde1f0c
Inleiding
Dagelijks nemen we als mens informatie in ons op; dat doen we met behulp van onze zintuigen. Vanaf onze babytijd leren we omgaan en vertrouwen op onze zintuigen. Eén van die zintuigen is ‘zien’: onze oogzenuw geeft de signalen door via een netwerk van zenuwen aan onze hersenen. Het echte zien vindt dus plaats achter in onze hersenen en vervolgens geven we dat een vorm of een naam. Je kunt dingen uiteraard van verschillende kanten bekijken en ieder mens ziet bekijkt het weer op zijn eigen manier. Daarbij is ook belangrijk hoe je opvoeding was, uit welk milieu kom je en welke ervaringen je al hebt gehad in je leven.
Er bestaat niet één werkelijkheid omdat iedereen de dingen anders waarneemt dan de ander:
‘'We zien dingen niet zoals ze zijn, maar we zien dingen zoals wij zijn’. (bron: Hoogervorst, D. (2015, 11 februari).
Werkelijkheid onder de mens
Bij het kijken naar mensen, vorm je je op het eerste gezicht al een beeld of zelfs een mening. Dat is gebaseerd op de buitenkant: als die buitenkant er mooi en succesvol uitziet, dan wordt dat gekoppeld aan de gedachte dat die persoon vast heel gelukkig zal zijn. Ziet iemand eruit als een zwerver, dan maak je daar liever geen contact mee. Maar: hoe zijn beide personen nu écht, hoe zijn ze in werkelijkheid? Wij houden ons vast aan dat plaatje van wat we zien maar is dat de werkelijkheid? Al op jonge leeftijd zie je dit ontstaan: kinderen die elkaar pesten, elkaar buitensluiten puur op basis van hoe zij naar die ander kijken en een beeld van en mening over hen vormen.
Werkelijkheid op internet en via social media
Ook via Internet en social media wordt de mens gemanipuleerd (misleid) bij het zoeken naar informatie. Bij het surfen op internet wordt er een profiel van je gemaakt op basis van de zoekgeschiedenis, e-mail, koopgedrag. Dit gebeurt ook bij het gebruik van Instagram, Snapchat en Facebook. Als je daarna weer iets gaat opzoeken op internet of je maakt gebruik van social media, wordt weggelaten wat níet bij jouw profiel past en daarin schuilt het gevaar. Een andere invalshoek of een kritisch artikel wordt weg gefilterd: dit wordt wel de ‘Filter Bubble’ genoemd. Een ‘Filter Bubble’ is een soort van informatieluchtbel waarin al jouw zoekgegevens in opgeslagen worden. Als je vervolgens weer iets op internet gaat zoeken, wordt er voor jou al informatie geselecteerd: je krijgt dus niet alles te zien, maar alleen dat wat bij jouw profiel past.
Werkelijkheid in het nieuws
Over het begrip ‘nepnieuws’ lees je de laatste tijd vaak iets. Media kunnen ons misleiden en de werkelijkheid kleuren; dit wordt soms zelfs bewust gedaan. Je moet je bij alle nieuws wat op welke manier ook bij je komt, je een aantal dingen afvragen: wie biedt het nieuws aan, wat is de bron, voor welke doelgroep is het bestemd, wat is de precieze boodschap en heeft de brenger van het nieuws er misschien voordeel bij? Door de hoeveelheid nepnieuws van de laatste tijd, zijn we steeds meer gaan geloven dat feiten ook maar een mening zijn. Door nepnieuws geloven mens soms waargebeurde zaken níet meer. Ze kunnen niet meer onderscheiden wat wel of níet waar is. Nepnieuws kan ook populair worden en als mensen dat nieuws veel gaan delen, treedt er een soort van waarheidseffect op. Uit onderzoek is gebleken dat met name jongeren niet goed kunnen inschatten wat nepnieuws is. De oorzaak hiervan is dat een bepaald onderdeel van de hersenen wat helpt bij het onderzoeken op het waarheidsgehalte van een bericht nog in ontwikkeling is bij jongeren. Jongeren weten dat er nepnieuws bestaat, maar ze kunnen het zelf nog niet goed inschatten.
Slot
Het is goed om ons te beseffen dat wat we dagelijks waarnemen met onze ogen door te zien, te lezen, te zoeken op het internet niet de werkelijkheid hoeft te zijn. Door alleen nog maar te kijken naar mensen vormt er zich al een beeld of mening in je hoofd. Grenzen tussen echt nieuws en nepnieuws verdwijnen; bij het lezen of zien van nieuws moeten we ons elke keer afvragen: is dat wat ik zie of lees de werkelijkheid? We moeten alert en kritisch zijn zodat we fake en werkelijkheid van elkaar leren onderscheiden. Vooral in het onderwijs moet hier aandacht voor zijn zodat jongeren leren hoe ze met media en nepnieuws om moeten gaan en leren beoordelen wat wél en niet werkelijkheid is.
Bronvermelding
Dijk, J. van. (2013, 24 september). Waarom wij ‘de werkelijkheid’ niet kunnen waarnemen. Geraadpleegd van http://www.omgevingspsycholoog.nl/waarom-wij-de-werkelijkheid-niet-kunnen-waarnemen/
Hoogervorst, D. (2015, 11 februari). De werkelijkheid bestaat niet: ‘We zien dingen niet zoals ze zijn’. Geraadpleegd van http://www.kidsenjongeren.nl/onderzoek/de-werkelijkheid-bestaat-niet/
Info Nu. (2009, 12 mei). De illusie van de realiteit. Geraadpleegd van http://wetenschap.infonu.nl/diversen/30104-de-illusie-van-de-realiteit.html
Mediawijsheid.nl. (z.j.). Invloed van de media. Geraadpleegd van https://www.mediawijsheid.nl/invloed-media/
NEMO Kennislink. (2017, 28 maart). Waarom trappen we in nepnieuws? Geraadpleegd van https://www.nemokennislink.nl/publicaties/waarom-trappen-we-in-nepnieuws
NOS, binnenland. (2016, 09 december). 'Jongeren herkennen geen nepnieuws en dat is gevaarlijk'. Geraadpleegd van http://nos.nl/op3/artikel/2147453-jongeren-herkennen-geen-nepnieuws-en-dat-is-gevaarlijk.html
Radar. (2016, 12 december). Hoe herken ik nepnieuws? Geraadpleegd van https://radar.avrotros.nl/hulp-tips/hulpartikelen/detail/hoe-herken-ik-nepnieuws/
Wijnberg, R. (2016, 16 augustus). Volkskrant Drostekrant: hoe media de werkelijkheid bepalen die ze in beeld brengen. Geraadpleegd van https://decorrespondent.nl/5105/volkskrant-drostekrant-hoe-media-de-werkelijkheid-bepalen-die-ze-in-beeld-brengen/130841150-bcde1f0c